ताप्लेजुङ। परम्परागत रुपमा गीत सङ्गीतका माध्यमबाट जीविकोपार्जन गर्दै आएको गन्धर्व समुदायका युवा सारङ्गी बोकेर सुदूरपूर्वी जिल्ला ताप्लेजुङमा आइपुगेका छन् । तराईका विभिन्न सहर, बजार हुँदै पहाड चढेका ती युवाका साथमा सारङ्गी र मादल छन् ।

मंगलबार घाम उदाएसँगै सदरमुकाम फुङलिङको तोक्मे डाँडामा भेला भएका उनीहरूले करिब एक घण्टा बसेर मादल र सारङ्गीको धुनसँगै दर्जनौँ गीत गाएर सुनाए । त्यसपछि गाडी चढेर उनीहरू गाउँतर्फ लागेका छन् ।

परम्परागत साङ्गीतिक सम्पदाको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले आफूहरू बजार र बस्तीमा सारङ्गी बोकेर हिँडिरहेको उनीहरूले बताए । “गन्धर्व समुदायमा आधारित साङ्गीतिक सम्पदाको संरक्षण साथै यो समुदायको उत्थान र विकासमा राज्यको ध्यानाकर्षण गराउने उद्देश्यसहित अभियान नै बनाएर हिँडिरहेका छौँ”, पूर्वाञ्चाल गन्धर्व सांस्कृतिक उत्थान समाजका अध्यक्ष रविन गन्धर्वले भन्नुभयो ।

आधुनिक प्रविधिको आगमन र राज्यको उचित सहयोग नहुँदा लोक बाजा र परम्परागत साङ्गीतिक सम्पदा माँसिदै गएको उहाँको भनाइ छ । “सारङ्गी बजाएर गाउँदै हिँड्दा मात्रै जीविका चलाउन मुस्किल छ, सानो सङ्ख्यामा भएका हामीलाई राज्यको पनि सहयोग भएन, गन्धर्वलाई हेर्ने सामाजिक दृष्टिकोण पनि फेरियो, त्यसैले हाम्रो उत्थान र विकासका लागि केही नयाँ योजनासहित अघि बढेका छौँ, यसमा सरोकारवाला सबैको साथ चाहिएको छ”, उहाँले भन्नुभयो ।

आगामी दिनमा गन्धर्व समुदायका कलाकार सम्मिलित व्याण्ड नै बनाएर अघि बढ्ने पनि उहाँको भनाइ छ । चोकचोकमा मागेरै हिँड्ने परिस्तिथिको अन्त्य गर्दै पेशा व्यवसायलाई परिस्कृत गर्दा परम्परा पनि जोगिने र व्यावसायिक विकास पनि हुने उहाँले बताउनुभयो । पछिल्लो समय आधुनिक गीत सङ्गीतको बढ्दो विकास क्रमले परम्परागत रुपमा रहेको गन्धर्व समुदायले गाउँने गीत सङ्गीत ओझेलमा पर्दै गएको पाइन्छ । पहिलेपहिले जस्तो सारङ्गी रेटेर गाउँदै हिँड्ने चलन आज कल घट्दै गएको स्थानीय बताउँछन् ।

परापूर्वकालदेखि नै लोक सङ्गीतको संरक्षण र सम्र्वद्धनमा योगदान पु¥याउँदै आएको गन्धर्व समुदायको मुख्य वाद्यवादन भनेको सारङ्गी हो । परापूर्वकालदेखि नै उनीहरूले सारङ्गी रेट्दै सुख दुःखका गीत सुनाएर हिँड्ने गर्नुहुन्थ्यो । सूचना आदानप्रदान गर्न अहिले जस्तो सञ्चार माध्यम नहुँदा सूचनाका मुख्य सम्वाहक बनेका उहाँहरूले देशका सहर बजारदेखि पहाडका कुनाकाप्चा र गाउँघरमा पुगेर राष्ट्र र राष्ट्रियताको सन्देश गीतमार्फत नै सुनाउने गर्नुभयो ।

जानकारका अनुसार सुखदुःखका खबर आदानप्रदान गर्न, सङ्गीतका माध्यमबाट मनोरञ्जन प्रदान गर्नका लागि गाइने अर्थात् गन्धर्व समुदायका मानिस मरिमेटी लाग्थे गर्थे । गीत सङ्गीतमा नै आफूलाई समर्पित गर्दै यसकै माध्यमबाट जीविकोपार्जन गर्दै आएका उहाँहरुलाई आज कल सहज छैन ।

आधुनिक प्रविधिको आगमन र विकाससँगै गन्धर्व समुदायको परम्परागत गीत सङ्गीत ओझेलमा छ । मानिस आधुनिक गीत सङ्गीततर्फ आकर्षित हुँदै गएका छन् । गन्धर्वले प्रयोग गर्ने सुमधुर आवाज दिने वाद्यवादन सारङ्गी वैद्धिक कालभन्दा अघि नै उत्पत्ति भएको मानिन्छ । आधुनिक बाजागाजाको विकासक्रमले सारङ्गी ओझेलमा पर्न थालेको उहाँहरूले बताएका छन् ।

प्रविधिको विकास र परिवर्तनशील सामाजिक दृष्टिकोणले गर्दा गन्धर्व समुदायको पछिल्लो पुस्ता प्राय अन्य पेशा व्यवसायमा पलायन भइरहेको बताइन्छ । तर विभिन्न चुनौतीका बीच पनि परम्परागत गीत सङ्गीतको जगेर्ना गर्ने अभिप्रायले केही युवा भने लागि रहेको पाइन्छ । जसको उदारण बनेका छन् रविन गन्धर्व र उहाँसँग हिँडिरहेका केही युवाहरू ।

गन्धर्व समुदायको साङ्गीतिक सम्पदालाई जोगाउन उहाँहरूलाई राज्यले प्रोत्साहन गर्नुपर्ने फुङलिङका व्यवसायी छत्र विकले बताउनुभएको छ । सीप विकासका कार्यक्रम गरेर, कार्य सम्पादनका अवसर सिर्जना गरेर उक्त समुदायलाई सहयोग पु¥याउन सके पहिचान दिने कला संस्कृति हराएर नजाने उहाँको भनाइ छ ।